Osoba, która nie miała do tej pory do czynienia z nauką psychologii i zawodem psychologa może poczuć się nieco zagubiona zauważając, że na stronach poświęconych temu zagadnieniu pojawia się wiele określeń na, wydawałoby się, jeden, ten sam zawód. Oprócz podstawowego „psychologa” znajdziemy także „psychologa klinicznego”, czy „psychoterapeutę”. Czy te osoby mają taką samą wiedzę, czym się zajmują, czym się od siebie różnią? Na te pytania postaram się odpowiedzieć, przedstawiając również ścieżkę naukową i zawodową, którą musiały przebyć konkretne osoby, aby uzyskać taki tytuł.
Psycholog – psychologiem jest osoba, która ukończyła 5-letnie studia magisterskie na kierunku Psychologia. Studia te wymagają zaliczenia wykładów i ćwiczeń, natomiast staż zawodowy, czy praktyki, nie są punktem obowiązkowym. Podczas 5-letniej nauki student ma możliwość wyboru specjalizacji (inaczej – specjalności, terminologia różni się zależnie od uczelni) i kształcenia się w kierunku, który najbardziej go interesuje (psychoterapia, neuropsychologia, psychologia wychowawcza, psychologia kliniczna dziecka i rodziny, psychologia organizacji itp.). Należy jednak wyraźnie zaznaczyć, że zrealizowanie konkretnej specjalizacji podczas 5 lat studiów nie daje żadnego dodatkowego tytułu, prócz magistra psychologii. Specjalizacje te wyłącznie poszerzają wiedzę i dają podstawy do dalszego kształcenia się na szkoleniach podyplomowych w konkretnych, specjalizacyjnych kierunkach. Zatem osoba, która podczas studiów zaliczała zajęcia z zakresu psychoterapii, czy psychologii klinicznej nie jest jeszcze „psychoterapeutą” lub „psychologiem klinicznym” i jeśli chce pracować jako jedna z tych osób, powinna w przyszłości zrobić dodatkowe szkolenia. Jakie w takim razie ma kwalifikacje osoba po samych studiach psychologicznych? Może ona pracować np. w placówkach służby zdrowia, placówkach oświatowych i opiekuńczych, w tym w szkołach, czy poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w służbach społecznych, firmach, np. w działach reklamy, HR, w policji, czy wojsku.
Psycholog kliniczny – psychologiem klinicznym zostaje osoba, która, po pierwsze, ukończyła studia magisterskie na kierunku Psychologia, a następnie zrealizowała 4-letni specjalizacyjny kurs podyplomowy. Kurs ten składa się zarówno z części teoretycznej, jak i dużej ilości praktyki – stażu, czyli pracy z pacjentami w różnych instytucjach. W ramach specjalizacji psycholog ma możliwość wyboru jednej z czterech ścieżek specjalizacyjnych, tj. psychologia kliniczna dzieci i młodzieży, psychologia kliniczna w psychiatrycznej służbie zdrowia, psychologia kliniczna w niepsychiatrycznej służbie zdrowia (medycyna somatyczna), psychologia kliniczna w neurologicznej służbie zdrowia (neuropsycholog). Szkolenie podyplomowe w zakresie psychologii klinicznej daje psychologowi kwalifikacje do samodzielnego stawiania diagnozy psychologicznej, a następnie planowania postępowania terapeutycznego lub rehabilitacyjnego i stosowania metod psychologicznych w celu leczenia pacjenta. Ma on również uprawnienia do wydawania opinii psychologicznych w sprawach cywilnych i karnych oraz opracowywania programów profilaktyki i promocji zdrowia psychicznego. Podsumowując, psycholog kliniczny, dzięki szkoleniu specjalizacyjnemu, ma szczegółową teoretyczną i praktyczną wiedzę na temat problemów psychologicznych osób chorych, ich diagnozowania oraz rozwiązywania poprzez metody terapeutyczne i rehabilitacyjne.
Psychoterapeuta – psychoterapeutą może zostać osoba, która ukończyła studia magisterskie (wymogiem nie są konkretnie studia psychologiczne, może być to każdy kierunek) lub studia medyczne, a następnie ukończyła podyplomowe szkolenie z zakresu psychoterapii. Takie szkolenie trwa zazwyczaj 4/5 lat (wymogiem zapisanym w rozporządzeniu Ministra Zdrowia jest minimum 1200 godzin szkolenia) i składają się na nie zajęcia teoretyczne z m.in. diagnozy psychoterapeutycznej, rozwoju osobowości, etyki psychoterapeuty, medycznych podstaw psychoterapii, metod interwencji psychoterapeutycznych itp. oraz zajęcia praktyczne obejmujące przejście własnej psychoterapii, samodzielne prowadzenie psychoterapii pacjenta pod superwizją (polegającą na stałych spotkaniach z innym specjalistą posiadającym certyfikat superwizora i konsultowaniu z nim własnej pracy z pacjentem) oraz staż kliniczny. Osoby kształcące się w kierunku psychoterapii mają możliwość zdecydowania w jakim nurcie terapeutycznym chcą się szkolić, a później pracować prowadząc psychoterapię; do najbardziej popularnych nurtów należą: psychoterapia psychodynamiczna, psychoanalityczna, poznawczo-behawioralna, humanistyczna, systemowa. Każdy z tych nurtów ma potwierdzoną naukowo skuteczność w leczeniu zaburzeń psychicznych, mają one jednak różne podstawy teoretyczne i różnią się między sobą metodami stosowanymi podczas psychoterapii. Psychoterapeuta jest zatem wykwalifikowanym specjalistą, który świadczy pomoc osobom z różnorodnymi problemami z zakresu zdrowia psychicznego (tj. depresje, nerwice, psychozy, zaburzenia psychosomatyczne i in.) poprzez konsultacje psychoterapeutyczne i prowadzenie psychoterapii.
Ponieważ w polskim prawie wciąż brak ustawy regulującej zawód psychoterapeuty (a co za tym idzie – istnieje luka prawna, która pozwala na określanie się “psychoterapeutą” osobom bez odpowiedniego wykształcenia) przed udaniem się do prywatnego gabinetu psychologicznego zawsze warto, dla własnego bezpieczeństwa i zdrowia psychicznego, sprawdzić kompetencje osób, które tam pracują; na przykład – czy psychoterapeuta na pewno ukończył (lub jest w trakcie) szkolenie podyplomowe z zakresu psychoterapii w jednej ze szkół psychoterapii. Tylko to może dać nam pewność, że znaleźliśmy się pod profesjonalną opieką wykształconej osoby.
